W jednym z ostatnich postów omówiliśmy problem nękania – ijime (いじめ), które zatruwa środowiska szkolne w Japonii. Zjawisko to, oczywiście, nie występuje tylko w tym kraju, jednak to tam często osiąga najbardziej toksyczne formy i nierzadko kończy się na ekstremalnych przypadkach, będąc powodem wielu samobójstw. Najnowsze badania wykazały, że w ubiegłym roku udokumentowane incydenty ijime osiągnęły rekordową liczbę 615 tys., co oznacza, że w każdej szkole było ich co najmniej 16 (dla porównania, dwa lata temu zgłoszonych spraw znęcania było 517 tys., zatem 14 zdarzeń na jedną szkołę). Liczby te, jak widać, z roku na rok wzrastają. Czy ministerstwo edukacji i szkoły pozostają wobec tego bierne? Jakie środki prewencyjne podejmują?
Walka przeciwko ijime
Ministerstwo edukacji wyszczególniło szereg zaleceń, które powinny być zastosowane w jak największej ilości japońskich szkół w celu szybkiego wykrycia nękania. Zapowiedziało, że w planie zajęć planują wprowadzić nowy przedmiot, który wzmocnić ma moralność uczniów (tzw. 特別の教科道徳 – tokubetsu no kyōka dōtoku). Promuje także edukację o prawach człowieka w celu wyeliminowania dyskryminacji, w tym zastraszania, oraz wzmacnianie działań, które pomogłyby nastolatkom psychicznie zdrowo się rozwijać. Ponadto, ministerstwo dążyć będzie do wzrostu liczby doradców szkolnych oraz innych pracowników socjalnych. W planach jest także rozpowszechnienie systemu konsultacji i terapii poprzez japońskie komunikatory LINE.
Najważniejszym środkiem zapobiegawczym stała się ankieta przeprowadzana wśród uczniów każdej klasy. Od 2013 roku Rada Edukacji Rządu Metropolitarnego w Tōkyō (東京都教育委員会 – Tōkyō to Kyōiku iinkai) wymaga od szkół regularnego organizowania, analizowania i wykorzystywania kwestionariuszy skierowanych do dzieci jako środka wczesnego wykrywania ijime, a także podaje przykłady pytań, które należy zadawać w tych dokumentach. Ustalono, że w ciągu roku szkolnego badania te powinny odbyć się co najmniej trzy razy. Wszystkie kwestionariusze zaś powinny być przechowywane przez trzy kolejne lata od momentu przeprowadzenia pierwszego z nich w danej klasie. Kadra nauczycielska z kolei zobowiązana jest do zapewnienia uczniom warunków, które pozwolą im na swobodne wypełnienie dokumentu. Może je np. zadać go do domu, a sama karta powinna znaleźć się w kopercie, bez złożonego podpisu (pełna anonimowość). Jak wygląda przykładowa ankieta?
- Czy kiedykolwiek ktoś Cię zastraszył?
- Przez kogo czułeś się prześladowany?
- Jak często czułeś się prześladowany?
- Gdzie doszło do incydentu?
- Jakiego rodzaju znęcania doświadczyłeś/aś?
- Jak się wtedy czułeś/aś?
- Jak sobie radziłeś/aś w tej sytuacji?
- Czy kiedykolwiek zgłosiłeś/aś ten przypadek?
- Czy byłeś/aś kiedyś świadkiem znęcania się?
- Czy czujesz się bezpiecznie w szkole?
Należy jednak zauważyć, że rzeczywista sytuacja ijime szkoła nie oceniana wyłącznie na podstawie tego, czy ktoś wskazał ją w kwestionariuszu. Wszyscy nauczyciele i pracownicy powinni starać się uchwycić faktyczną sytuację nękania poprzez codzienne działania edukacyjne, zaangażowanie w pracę z uczniami oraz systematyczną obserwację. W razie wykrycia incydentu ijime, szkoła powinna obmyślić najbardziej efektywne i adekwatne metody przeciwdziałania dla konkretnego przypadku.
Czy przeprowadzenie ankiety stało się skutecznym środkiem zapobiegawczym? Niestety, okazuje się, że w wielu szkołach nadal nie podjęto takiej inicjatywy (pomimo zaleceń ministerstwa). W innych, karty te wyrzucono, ponieważ ankietowani uczniowie nie zawarli w nich oczekiwanych informacji, jedynie nazwiska sprawców.
Pomimo tego, Japonia ciągle stara się żywo reagować. Zaangazowana w sprawę działaczka Yuko Kuma stworzyła portal Mamoru Inc, czyli „wspieranie stron edukacyjnych poprzez standaryzację systemów raportowania i środków zapobiegających nękaniu”. Powstała też organizacja NPO Youth Guardian, która prywatnie bada przypadki ijime. Chociaż wysiłki te stawiają pierwszy krok w stronę skuteczności, w kraju o malejącej populacji można mieć tylko nadzieję, że nadal doskonalony będzie proces przeciwdziałania ijime– japońskiej chorobie nękającej młode pokolenie.
