Dość niezwykłym widokiem w dzisiejszych czasach są czytający pasażerowie w transportach publicznych. Kiedy wchodzimy do japońskiego metra czyta tam każdy: salaryman’i odziani w szykowne garnitury, gimnazjaliści w mundurkach… Nawet dzieciaki w żółtych czapeczkach, wracając z przedszkola (często same!), potrafią z wypiekami na twarzy przewracać kolejne strony mangi. Nie będziemy wiedzieli kto co czyta; zazwyczaj książki obleczone są tzw. 文庫ブックカバー – bunko bukku kaba, czyli specjalnymi, materiałowymi okładkami z wyszywanymi wzorami. Taki zaczytany krajobraz. Czy faktycznie tylu Japończyków czyta?!
Kultura czytania (znaków)
Japonia od dawna znana jest z bogatych tradycji literackich i głębokiego uznania dla słowa pisanego. W kraju, w którym czci się starożytną poezję i klasyczne powieści, nie jest zaskoczeniem, że czytanie zajmuje szczególne miejsce w sercach Japończyków. Dla wielu osób czytanie to nie tylko hobby, ale sposób życia. Od tętniących życiem ulic Tōkyō po spokojne tereny wiejskie — często spotkać można ludzi pochłoniętych książkami lub e-czytnikami podczas dojazdów do pracy lub w czasie wolnym. Nacisk japońskiej kultury na dyscyplinę i samodoskonalenie znajduje odzwierciedlenie w zamiłowaniu do czytelnictwa (po japońsku 愛読 – aidoku).
Nic więc dziwnego, że znaczy odsetek japońskiej populacji jest „zaczytany”! Według ankiety przeprowadzonej przez Japońskie Stowarzyszenie Wydawców Książek w 2021 r. około 74% dorosłych Japończyków pochłania książki, czasopisma lub gazety. Polska nie zostaje daleko w tyle: aż 68% Polaków regularnie czyta. W marcu 2022 roku na pytanie o lekturę co najmniej jednej książki w ciągu 12 miesięcy twierdząco odpowiedziało 38% respondentów.
Warto nadmienić, że ogólnokrajowe rozpowszechnienie stosunkowo wysokiego poziomu edukacji w Japonii po II wojnie światowej doprowadziło do znacznej eksterminacji analfabetów. Stosunkowo wysoki wskaźnik alfabetyzacji w Japonii był jedną z cech charakterystycznych tego kraju już od okresu Edo (XVII-XIX wiek). Wynikało to z powszechności prywatnych szkół podstawowych w całym kraju. Kapłani shintō lub buddyzmu uczyli miejscowe dzieci podstaw czytania, pisania i arytmetyki niemal za darmo. Dzięki temu sprywatyzowanemu systemowi edukacji nawet zwykli ludzie ze skromnych środowisk mogli cieszyć się czytaniem powieści i pisaniem satyrycznych wierszy.
Obecnie, nawet ludzie z najbiedniejszych środowisk w kraju są w stanie czytać gazety i książki napisane zwykłym, codziennym językiem. Wiele osób z zagranicy nie może wyjść ze zdumienia, widząc nawet bezdomnych, którzy dobrowolnie czytają wyrzucone gazety i powieści.
Jakie tytuły czyta się w Japonii?
Japonia oferuje zróżnicowany krajobraz literacki. Manga, japońskie komiksy, są niezwykle popularne wśród czytelników w każdym wieku. Obejmuje ona szeroki wachlarz tematów, w tym romanse, przygody, fantasy, zaspokajając różne zainteresowania. Dzieła takie jak One Piece Eiichiro Ody, Attack on Titan Hajime Isayamy i Demon Slayer Koyoharu Gotouge zyskały międzynarodowe uznanie i znacząco przyczyniły się do rozwoju japońskiej kultury czytelniczej.
Oprócz mangi, ogromną popularność wśród młodych czytelników zyskały tzw. ライトノベル – raito noberu, które są krótkimi i łatwymi w czytaniu powieściami, często opatrzonymi ilustracjami.
Byłoby jednak 失礼 – shitsurei, faux pas, nie wspomnieć o powszechności literatury klasycznej w Japonii. Dzieła znanych autorów, takich jak Murasaki Shikibu, Natsume Soseki i Yukio Mishima, są nadal cenione i nieustannie czytane. Japońscy czytelnicy są dumni ze swojego dziedzictwa literackiego, a wielu z nich angażuje się w czytanie klasycznej literatury jako środka zachowania kultury.
Współczesna literatura japońska stworzyła także uznanych na całym świecie autorów. Należy do nich m.in. Haruki Murakami, którego dzieła, takie jak Norwegian Wood i 1Q84, zawładnęły wyobraźnią czytelników na całym świecie.Listę najpopularniejszych tytułów ubiegłego roku znajdziemy tutaj.
