Ilu Japończyków pali papierosy?

Bardzo dużo nastolatków wypala swojego pierwszego papierosa jeszcze w gimnazjum albo liceum. Wiecie — szpan, presja grupy, chęć znalezienia się w tzw. cool kids. Mimo wszystko, dobrze wspomina się czasy, kiedy na przerwach wychodziło się na petko i poznawało ludzi z równoległych klas. Miało to swego rodzaju wymiar towarzyski. Takie właśnie rady słyszy się w Japonii, kiedy zaczynało się アルバイト – arubaito (czyli pracę dorywczą): jeśli chcesz zintegrować się z ekipą, na przerwie pada znamienne タバコ吸う？- Tabako sū? – Palisz? Wtedy już nie ma wyjścia. Nic więc dziwnego, że Japonia stała się jedynym ze światowych palaczy-gigantów… 

Od 1876 roku papierosy można palić legalnie od 20 roku życia. 

Palenie tytoniu w Japonii jest praktykowane przez około 20 000 000 osób, a kraj ten jest jednym z największych rynków tytoniowych na świecie, choć w ostatnich latach spożycie tytoniu spada.

W 2019 r. wskaźnik palenia wśród dorosłych Japończyków wynosił 16,7%. W podziale na płeć, 27,1% mężczyzn i 7,6% kobiet spożywało wyroby tytoniowe co najmniej raz w miesiącu. To najniższy odnotowany wskaźnik od czasu, gdy Ministerstwo Zdrowia rozpoczęło badania w 1965 roku. Warto w tym miejscu wspomnieć, że w Polsce co trzeci Polak pali papierosy. 

Konsumpcja per capita w 2016 roku wyniosła 1,583 papierosów, czyli około 45% szczytowej konsumpcji wynoszącej 3,497 w 1977 roku.

Do 1985 r. przemysł tytoniowy był monopolem rządowym. Sam rząd japoński jest nadal zaangażowany w branżę poprzez Ministerstwo Finansów, które po sprzedaży w marcu 2013 r. posiada jedną trzecią akcji Japan Tobacco (w tym Ministerstwo Zdrowia, Pracy i Opieki Społecznej, które jest aktywne w zakresie zdrowia publicznego i innych polityk kontroli tytoniu).

Cena konkretnej marki papierosów w Japonii ustalana producent. Następnie zatwierdza ją Ministerstwo Finansów. Konkretna marka papierosów kosztuje tyle samo u wszystkich sprzedawców. Od sierpnia 2020 r. cena typowej paczki papierosów wynosi od ¥400 do ¥530. Proponowana podwyżka podatku od wyrobów tytoniowych w październiku 2020 r. zwiększy zakres cen do 450-570 jenów dla najbardziej popularnych marek.

W przeciwieństwie do wielu innych krajów, w Japonii tradycyjnie obowiązują przepisy dotyczące palenia na zewnątrz i łagodniejsze przepisy dotyczące palenia w pomieszczeniach. Palenie na zewnątrz jest źle widziane na ulicach publicznych, a samorządy lokalne zazwyczaj mają przepisy zakazujące palenia na ruchliwych ulicach publicznych.

Z wyjątkiem przepisów przeciwpożarowych, palenie w pomieszczeniach dla prywatnych firm nie było regulowane do 2019 roku. Konsensus był taki, że samorządy lokalne miały jurysdykcję nad paleniem w publicznych przestrzeniach zewnętrznych, ale nie w obrębie prywatnych nieruchomości, w tym w przestrzeniach komercyjnych, w których prowadzona jest działalność gospodarcza.

W 2018 r. jednak Zgromadzenie Narodowe przyjęło poprawkę zakazującą palenia w obiektach publicznych po raz pierwszy w historii kraju. Wprowadzano go etapami i w pełni wyegzekwowano od kwietnia 2020 roku. Zgodnie z nim palenie jest nielegalne w instytucjach publicznych (szkołach, szpitalach, urzędach miejskich itp.), z wyjątkiem specjalnych miejsc dla palaczy. Restauracje i bary mają zakaz palenia w pomieszczeniach, z wyjątkiem dobrze wentylowanych pomieszczeń, w których picie lub jedzenie nie jest dozwolone. Z zakazu zwolnione są jednak małe puby, takie jak izakaya. 

Wiele bogatszych dzielnic Tōkyō, takich jak Shinjuku i Shibuya, stosuje różnego rodzaju przepisy antynikotynowe. W dzielnicach tych wyznaczono specjalne miejsca dla palaczy, a przyłapanie na paleniu poza nimi podlega karze grzywny. 

Papierosy można kupić w sklepach tytoniowych i automatach, a publiczne popielniczki „zdobią” chodniki i perony kolejowe. 

Prawo zabrania palenia papierosów osobom poniżej dwudziestego roku życia. Przydatna w identyfikacji zatem, jest karta タスポ – Taspo, bez której nie można kupować w automatach.

W 2008 roku Japan Tobacco zleciło serię ponad 70 plakatów w stylu ogłoszeń publicznych dotyczących etykiety palenia. Reklamy były wyświetlane w wielu różnych formatach, od tabliczek w metrze po pocztówki i podstawki pod napoje.

Jeszcze przed wojną, papierosy popularne były zwłaszcza wśród prostytutek – yūjo. Długie fajki kiseru stały się elementarnym elementem każdego domu publicznego. Wizerunki przemycano nawet na wielu japońskich drzeworytach. 

Podczas gdy wysoki odsetek mężczyzn w Japonii palił przez cały okres powojenny, wskaźnik dla kobiet przez wiele lat wahał się między 10 a 15%.

W połowie lat 90-tych liczba młodych palących kobiet znacznie wzrosła. Od tego czasu, odsetek palaczek spadł również w tej grupie, choć nadal palą one w dużo większym stopniu niż ich starsze koleżanki. 

Reklamy zachęcające kobiety do palenia zakazano w Japonii na mocy dobrowolnego porozumienia branżowego. Wielu producentów jednak, stara się czynić swoje projekty opakowań i reklam nieco bardziej kobiecymi. Amerykański producent Brown & Williamson sprzedaje w Japonii papierosy Capri w smukłych białych pudełkach z kwiatowym wzorem na okładce. Tokijskie billboardy firmy R.J. Reynolds reklamujące papierosy Salem Pianissimo są zielono-różowe. Philip Morris reklamował swoją markę Virginia Slims sloganem Be You w kampanii reklamowej.

Powodem wciąż zwiększającego się odsetku palących kobiet zrzuca się na stres. Mówi się, że coraz więcej kobiet pali, aby się zrelaksować, ponieważ sporo z nich wchodzi na rynek pracy. Wymienia się również wpływ mediów: wiele kobiecych postaci w popularnych japońskich serialach telewizyjnych pali, a papieros stał się atrybutem pewnego rodzaju femme fatale.