W Japonii – jako kraju wysoce utylitarnym – każda jednostka będzie miała ściśle określoną i wyznaczoną rolę. Podział ten będzie widoczny nie tylko w szkole (relacje senpai – kōhai) czy stanowiskach pracy, ale także i w najmniejszej komórce społecznej – rodzinie. Swoje role społeczne będą mieli zatem i mężczyzna, i kobieta. Ujawnia się to w ich języku, w którym (poprzez dodanie np. odpowiedniej końcówki lub użycia specyficznego słownictwa) bardzo łatwo będziemy w stanie zorientować się z którą płcią mamy do czynienia. Minęło sporo czasu, odkąd na całym świecie zyskaliśmy wobec siebie równe prawa (po jap. 男女平等 – danjobyōdō). Jednak w Japonii stosunkowo niedawno ożywiły się dyskusje na temat 男尊女卑 – dansonjohi, czyli „dominacji mężczyzn nad kobietami”.
Kontrowersje wobec dzisiejszego wpisu… Jak to w rzeczywistości wygląda?
Geneza słowa
Rozkładając na czynniki pierwsze czteroznakowiec男尊女卑 – dansonjohi, otrzymujemy następujące ideogramy kanji:
- 男 : alternatywnie otoko, mężczyzna,
- 尊: od czasownika totobu, oznaczającego poważać, szanować, cenić,
- 女: inaczej onna, kobieta,
- 卑しい: iyashii, czyli niskiego pochodzenia, prosty.
Złożone obok siebie, oznaczają dawanie pierwszeństwa mężczyznom i brak szacunku dla kobiet. To koncept, który zakłada, że kobiety są gorsze od mężczyzn tylko dlatego, że są kobietami.
Od kiedy w Japonii?
Idea „男尊女卑” sięga wstecz zarówno w Japonii, jak i w innych krajach. Na wyspach przyjęła się szczególnie w okresie Sengoku (1467 – 1573). W czasach, gdy głównym zmartwieniem mężczyzn była walka, wojny i zdobywanie terytorium, sprawność fizyczna i siła stawała się najważniejsza. Kobiety były wówczas traktowane jako narzędzie w walce o władzę.
Podczas shiogunatu Edo (1603 – 1868) rozpowszechniono koncepcję „男女七歳にして席を同じゅうせず” – danjo nanasai ni shite seki wo onajiu sezu. Zakładała ona, że chłopcy i dziewczynki, po skończeniu siedmiu lat, nie powinni dzielić tych samych pokoi i przebywać w tych samych pomieszczeniach. Idea ta przetrwała do Restauracji Meiji (1868 – 1912).
Idea „męskiej dominacji”, która zakorzeniła się w umysłach ludzi przez długie stulecia. Z biegiem czasu jednak uznano ją w Japonii za „mało postępową”. Wraz z uchwaleniem ustawy o równych szansach zatrudnienia w 1985 r. równość płci stała się normą w społeczeństwie japońskim.
Czy kobiety nadal odczuwają 男尊女卑?
Pomimo uchwalenia równouprawnienia, w Japonii kobiety nadal czasem odczuwają pokłosie dansonjohi. W razie tworzenia nowego rządu, zdarzają się przypadki, gdy celowo wspomina się, ile kobiet dołączyło do rady ministrów. Wywołuje to niekiedy poczucie dyskomfortu. W firmach, gdy szefem jest osoba starej daty, to najczęściej kobiety odpowiedzialne są za poranną kawę czy herbatę – od mężczyzn się raczej tego nie oczekuje. Wiele kobiet uskarża się, że w Japonii to mężczyźni dużo częściej nagradzani są awansem i otrzymują wyższe wynagrodzenie. Dodatkowo, część osób ma poczucie niesprawiedliwości, kiedy pytania o gotowanie czy kuchnie zwykle kierowane są do kobiet. Komentarze pokroju „jak na kobietę to…” także nie należą do rzadkości. Japończycy często nie rozumieją, kiedy mężczyzna prosi o urlop, gdy jego dziecko jest chore — zastanawiają się dlaczego nie robi tego żona.
男尊女卑 to koncepcja, która wydaje się być bardzo przestarzała w XXI wieku. Choć nadal żywa, budzi uzasadniony sprzeciw wśród współczesnych Japonek i Japończyków.
