Jeśli mielibyśmy wymienić cechy narodowe Japończyków, prawdopodobnie pierwsze słowa, które przyszłyby nam do głowy to „życzliwość”, „serdeczność” lub „troskliwość”. W naszej wyobraźni jawią się oni jako zawsze uśmiechnięci i gotowi do pomocy. Sam Japończyk zaś powiedziałby na to jedno: おもてなし.
To, co możemy nazwać japońską gościnnością to w rzeczywistości znacznie więcej niż nam się wydaje — to wyjątkowy i niepowtarzalny sposób bycia. Tajemnicze słowo おもてなし odkrywa przed nami definicję ważnych dla ich kultury konceptów.
おもて to nasza „publiczna twarz”, maska, którą zakładamy dla świata zewnętrznego (w opozycji do うら, która jest „prawdziwym obliczem”). Z koeli なし tłumaczymy jako „bez (czegoś)”. Razem おもてなし oznacza, że pozbywamy się fałszywej maski uprzejmości i obnażamy swoje autentyczne ja, pragnąc czyjegoś szczęścia.
Najlepszym sposobem, by doświadczyć おもてなし to pobyt w tradycyjnym domu z japońską rodziną. Każdy gość traktowany jest ze szczególną starannością i dbałością o szczegóły. Nie zabraknie na stole miejscowych potraw, a opowieści o rodzinie i przodkach nie będą miały końca. Sam pobyt ma przybliżyć nas do japońskich obyczajów i tradycji. Potrafią planować to z kilkumiesięcznym wyprzedzeniem. Wszystko po to, byśmy poczuli się na tyle szczególnie zaopiekowani, że z wrażenia wymsknie się nam jedynie ご馳走になりました…
ご馳走 vs おごる
ご馳走する oznacza nie tylko „częstowanie kogoś posiłkiem” (pomimo, iż samo ご馳走さま mówi się zawsze po posiłku!), ale przede wszystkim „zająć się kimś, zaopiekować, zatroszczyć czy ugościć”. Podkreśla, że gospodarz faktycznie przygotował się na nasze przybycie i poza starannym opracowaniem menu, sprawił, że poczuliśmy się jak w domu.
Przykładowo, na dzień dziecka mama zaplanowała dla nas cały wieczór i zabrała nas do włoskiej restauracji:
母親にイタリア
料理をご馳走した。― Mam zaprosiła mnie na włoskie jedzenie. (Haha ni itaria ryouri wo gochisoushita)
Innym razem, nasz podwładny w firmie wyciągnął nas na wykwintne sashimi, oczywiście nie dołożyliśmy do tego ani grosza:
部下にさしみをごご馳走した。― Podwładny poczęstował mnie sashimi. (Buka ni sashimi wo gochisoushita)
Musimy pamiętać, że ご馳走 używane będzie zwykle w stosunku do osób starszych bądź wyżej od nas postawionych. Wyraża wdzięczność i jest słowem podziękowania.
おごる natomiast bliżej do „stawiania komuś czegoś” lub po prostu „fundować, płacić lub pokrywać”. W odróżnieniu do ご馳走 ma dużo mniej formalny wydźwięk i często występuje w żartobliwym kontekście.
Przenieśmy się do knajpy, do której zaprosiliśmy swoich znajomych na kolację urodzinową:
今回は私のおごりね!♪― Tym razem to ja stawiam! (Konkai ha watashi no ogori ne!)
Kolejnym razem w barze spotykamy dziewczynę, która od razu wpadła nam w oko:
一杯おごるよ!― Postawię ci jednego! (Ippai ogoru yo!)
Innym znaczeniem czasownika おごる jest „prowadzić beztroskie i niefrasobliwe życie”, lekką ręką trwoniąc pieniądze nie mając nad tym kontroli. Nazywa się to 奢りのある生活. O osobie, która ma wybredne i wyszukane podniebienie mówi się często 口が奢っている人人.
Czy czujecie w tych słowach ducha おもてなし, który ukazuje przed nami prawdziwą twarz japońskiej gościnności? Taka właśnie ich うら.
[…] W poprzednim poście dość pobieżnie (a przy tym niekompletnie!) objaśniliśmy jedno z możliwych definicji enigmatycznego おもてなし. Etymologia tej frazy ma dwa podstawowe filary, zbudowane na różnych ideogramach kanji. By móc je sobie stworzyć w wyobraźni, w pierwszej kolejności potrzebujemy nakreślić kontury japońskiej ceremonii herbacianej – chakai (茶会). […]
[…] wpisach sporo było o japońskiej gościnności, czym jest omotenashi, jak komuś coś zafundować albo ugościć. Wspominałem wówczas, że najlepiej doświadczyć tego podczas wizyt w zaciszu japońskiego domu, […]