Różnica pomiędzy と言っていた・と言った

Zimowa pogoda nie zawsze zachęca do dalekich wypraw czy nawet krótkich spacerów. W ponure i wietrzne dni, mamy raczej ochotę zaszyć się w domowym zaciszu, delektując się pod kocem ulubionym serialem z kubkiem ciepłej herbaty. Atmosfera ta sprzyja także sięganiu po dawno zapomniane książki. I tak oto w ręce wpada 『羊をめぐる冒険』- „Hitsuji wo meguru bōken” – „Przygoda z owcą” Harukiego Murakamiego. Akcja powieści rozgrywa się w zaśnieżonym Hokkaidō, tak bardzo przypominającym krajobraz za oknem. Spróbujmy zajrzeć do japońskiego oryginału, a przy okazji rozstrzygnąć gramatyczne zagadnienie tematu: czym różni się と言っていた od と言った？

W jednym z rozdziałów Hitsuji wo meguru bōken* odnajdujemy taki dialog: 

「よくここの場所がわかりましたね」と僕は言ってみた。- „Yoku koko no basho ga wakarimashita ne” to boku wa itte mita. – „Skąd Pan wiedział, że tu jestem?” – zapytałem.
 
「我々には大抵のことがわかる」と男は言った。- „Wareware niwa taitei no koto ga wakaru” to otoko ga itta. – Wiemy większość rzeczy – powiedział mężczyzna.
 
「羊の居場所以外はね」と僕は言った。- „Hitrsuji no ibasho igai ha ne” to boku wa itta. – “Oprócz miejsca pobytu owcy” – rzuciłem.
 
「そういうことだよ」と男は言った。- „Soi u koto da yo” to otoko ha itta. – „Tak jest” – przytaknął mężczyzna. * 

W japońskich książkach dialogi zazwyczaj pisane są w tym stylu. Pisarze używają w nich czasu przeszłego czasownika 言う – iu, czyli powiedzieć — 言った – itta. Jednak w prawdziwych rozmowach na żywo, przykładowo gawędząc z kolegą z pracy, wygląda to następująco:

私：　山田さん、明日の会議に出席する？- Yamada-san, ashita no kaigi ni shusseki suru? –  Panie Yamado, czy weźmie Pan udział w jutrzejszym spotkaniu?
 
山田：　うん、昨日、出席するって言ったよね。– Un, kinō, shusseki suru tte itta yo ne. – Tak, wczoraj powiedziałem, że wezmę udział. 
 
私：　そっか。じゃあ、田中さんは？ – Sokka. Jaa, Tanaka-san wa? – Ach tak. A co z Tanaką?
 
山田：　出席しないって言ってた。– Shusseki shinai tte itteta. – Mówił, że nie weźmie udziału.

私：　あっ、ごめん。今、何て言った？- A, gomen. Ima, nanitte itta? – O, przepraszam. A teraz, co powiedział?

山田：　田中さんは出席しないって言ったんだよ。- Tanaka-san wa shusseki shinai tte ittanda yo. – Tanaka powiedział, że nie weźmie udziału.

Tutaj używamy zarówno 言った, jak i 言ってた! 言ってた jest czasem przeszłym od formy 言っている – itte iru, czyli mówię (teraźniejszy ciągły). Warto wspomnieć, że czasem zdarza się, że い omijamy w języku mówionym. Czym się to różni? Wszystko zależy od podmiotu, tj. osoby, która to powiedziała. Teraz, by ułatwić zrozumienie, umieśćmy podmiot w powyższej rozmowie.

私：　山田さん、明日の会議に出席する？- Yamada-san, ashita no kaigi ni shusseki suru? –  Panie Yamado, czy weźmie Pan udział w jutrzejszym spotkaniu?
 
山田：　うん、昨日、出席するって私は言ったよね。– Un, kinō, shusseki suru tte watashi wa itta yo ne. – Tak, wczoraj powiedziałem, że wezmę udział. 
 
私：　そっか。じゃあ、田中さんは？ – Sokka. Jaa, Tanaka-san wa? – Ach tak. A co z Tanaką?
 
山田：　出席しないって田中さん言ってた。- Shusseki shinai tte Tanaka-san wa itteta. – Mówił, że nie weźmie udziału.
 
私：　あっ、ごめん。今、何てあなたは言った？- A, gomen. Ima, nanitte anata wa itta? – O, przepraszam. Co Pan teraz powiedział?
 
山田：　田中さんは出席しないって私は言ったんだよ。- Tanaka-san wa shusseki shinai tte ittanda yo. – Powiedziałem, że Tanaka powiedział, że nie weźmie udziału.

Jeśli podmiot, tj. osoba, która to powiedziała (tutaj uwaga: nie osoba obecna!) to ja lub ty, użyjemy 言った – powiedziałem lub powiedziałeś. Jeśli jednak mówimy drugiej osobie, co powiedział nam ktoś inny (osoba trzecia), użyjemy 言ってた – powiedział, że zostało powiedziane (…). Dzięki takiemu rozróżnieniu, w rozmowie po japońsku, w której to podmiot często jest pomijany, możemy stwierdzić na podstawie formy czasownika, kto to powiedział ????.

W języku pisanym natomiast ani pisarz, ani czytelnik nie są aktywną częścią rozmowy. Dlatego właśnie, dla ułatwienia, autor zawsze używa formy 言った, by opisać co mówią bohaterowie.

* Fragment pochodzi z rozdziału (Rozdział VI, 夏の終わりと秋の始まり – Natsu no owari to Aki no hajimari – Koniec  lata, początek jesieni).Tłumaczenie oryginału znajdziemy tutaj.